Terugblik familiebedrijvendiner 2019: Toezicht bij familiebedrijven

Het familiebedrijvendiner beleefde dit jaar de twaalfde editie! Waar het in het bedrijfsleven maar niet schijnt te lukken om vrouwelijke kandidaten voor de boardroom te vinden, vonden wij gewoon twee vrouwelijke topsprekers. Het thema van het Familiebedrijvendiner 2019 is “Toezicht bij familiebedrijven”.

Hoe werkt gegeven de  toenemende regelgeving en compliance in onze samenleving het toezicht bij familiebedrijven in de praktijk? Hoe wordt toezicht ingericht met behoud van het mooie van familiebedrijven: hun slagkracht door de snelheid van het overleg aan de keukentafel? Hoe behoud je de flexibiliteit en het ondernemerschap in de familie? Of moet dat bij groei en grotere ambities juist wijken? Daar is natuurlijk geen eenduidig antwoord op. Wij hadden op het diner twee interessante sprekers elk met een totaal verschillende invalshoek.

Arian Buurman benadert het vraagstuk vanuit haar toezichthoudende rol bij twee grotere ondernemingen: Detailresult Group (Dirk van den Broek en Dekamarkt) en Mediahuis (een Vlaams Nederlands bedrijf van meerdere families). Daar heeft de toezichthouder te maken met meerdere familie-stakeholders en een samengesteld aandeelhouderschap. Vragen die aan de orde komen zijn: Hoe ga je om met de formele aspecten van het toezicht en hoe ga je om met de betrokkenheid van de jongere generatie en hoe ga je om met de familiewaarden en de heritage. Hoe zijn de bevoegdheden afgebakend, is er een familiestatuut?

Patricia Surendonk heeft gesproken over haar specifieke situatie vanuit een interessant familieperspectief in de Burg Groep, Europese leider op het gebied van natuurazijn, gegroeid vanuit limonadesiropen. Zij nam als echtgenoot van haar man, die 100 % aandeelhouder is , de leiding over, waarmee ook binnen toezicht ruimte kwam voor verschillende perspectieven. Aan de orde kwamen: Hoe stel de je raad van commissarissen goed samen, hoe bepaal je de agenda, hoe krijg je meerwaarde voor de directie uit het overleg met de toezichthouder, hoe vul je de rollen in en hoe betrek je de volgende generatie.

Toezicht blijkt een spel van afstand en nabijheid

Naast de sprekers was er veel ruimte voor discussie met de aanwezigen in de zaal. Hieruit bleek dat er vanuit verschillende perspectieven wordt gekeken naar toezicht bij het familiebedrijf. Het houden van toezicht blijkt een spel van afstand en nabijheid. Een paar voorbeelden van vragen en de reacties daarop:

Hoe word je gehoord als je binnen een familiebedrijf de directie aanstuurt?

• Zorg ervoor dat er ook structureel en formeel overleg plaatsvindt, naast het informele overleg aan de keukentafel, waarin de onderwerpen van de keukentafel weer terugkomen;
• Goed nadenken over de structuur en de bevoegdheden van de leiding van het bedrijf is heel belangrijk en moet vastliggen in reglementen;
• Wanneer de directie geen familielid is, kan een raad van toezicht of een raad van commissarissen een goede tussenschakel vormen om te zorgen dat familie en directie met elkaar in gesprek blijven.

Hoe kun je als niet-familielid goed functioneren binnen een familiebedrijf, bijvoorbeeld als “lastige” toezichthouder?

• Binnen de familieonderneming zal vaak wel een familielid in de toezichthoudende raad zitten. Daarnaast wordt ook aangeraden plaats in te ruimen voor specialisten, bijvoorbeeld uit de industrie;
• Belangrijk is ook om onafhankelijke derden te benoemen, veel aanwezigen geven aan daar goed op te letten bij de samenstelling van een raad.

Is het belangrijk om een familiestatuut te hebben?

• Voor een toezichthouder – en voor de directie op wie toezicht wordt gehouden – is het essentieel dat de bevoegdheden duidelijk omlijnd en van elkaar gescheiden zijn. Vaak zijn de wettelijke of statutaire omschrijvingen daarvan te vaag. Dan kan een goed doordacht familiestatuut uitkomst bieden;
• Toezichthouders doen er goed aan zich vertrouwd te maken met de normen en waarden die gelden binnen het familiebedrijf. Die waarden hangen samen met hoe de familie haar waarden naleeft. Dat kan tot uitdrukking komen in het familiestatuut;
• Er wordt benadrukt dat wat op papier staat lang niet zo belangrijk is als hoe een bedrijf daarnaar handelt en het proces om tot het statuut te komen. Wat betekent het om duurzaamheid als waarde te omarmen, hoe handelt men daarnaar in de leiding van het bedrijf? Is het zichtbaar?
• Het maken en bespreken van een familiestatuut wordt algemeen als nuttig ervaren, terwijl wordt gewaarschuwd dat het niet in de plaats kan komen van goede afspraken over bevoegdheden en opvolging.

Heeft een toezichthouder, behalve bij het controleren en adviseren, ook een rol bij de selectie van opvolgers en bij het faciliteren van de opvolging?

• Op een gegeven moment doet zich de vraag voor of er altijd een lid van de familie in de directie moet plaatsnemen. Duidelijk is dat alle aanwezigen vinden dat leidinggevende capaciteiten belangrijker zijn dan het dragen van de familienaam voor een directiefunctie. Om te beoordelen of iemand geschikt is én om eventueel te helpen bij het opvangen van lacunes zijn goede toezichthouders onontbeerlijk;
• Er wordt benadrukt dat het belangrijk is dat de toezichthouders zich in dit geval onafhankelijk moeten kunnen profileren;
• Er waren behoorlijk wat “opvolgers” in de zaal, jonge leden van de familie die staan te trappelen om aan te treden of dat net hebben gedaan. Vanuit hun perspectief werd de rol van toezicht bij opvolging toegejuicht omdat het vaak makkelijker is met sommige vragen te komen bij iemand die wel het bedrijf heel goed kent en ook enige afstand heeft van de familie!

Wat is de uitdaging bij een divers aandeelhouderschap (meerdere families of meerdere staken binnen een familie)?

• Zorg dat je relevant blijft als toezichthouder, bijvoorbeeld door goed geïnformeerd te blijven en voeling te houden met de verschillende staken. Als er geen toegankelijkheid is tot de staken (omdat zij bijvoorbeeld nooit met de toezichthouder vergaderen), is het belangrijk te benoemen en mee te wegen dat er verschillende staken zijn;
• Last but not least: een familiebedrijf dat toezichthouders aanstelt moet aanvaarden dat die toezichthouder je tegenspreekt en tegelijk mogen de familie en (de leiding van) het bedrijf verwachten dat de toezichthouder de waarden en normen binnen familie en bedrijf deelt of in ieder geval respecteert.

Tijdens het diner aan de diverse tafels viel op dat het onderwerp toezicht bij familiebedrijven springlevend is. Bedrijven waar een verplichte raad van commissarissen is (bijvoorbeeld door structuurregime) kunnen zich eigenlijk niet voorstellen dat je zonder zou kunnen. Voor kleinere bedrijven lijkt het soms wel een uitdaging: wil je wel “pottenkijkers” toelaten? Daarbij lijken families die wel toezicht hebben ingesteld aan anderen te adviseren: doe het, je wilt het niet meer missen daarna!

Wat ook opviel, is dat bij familiebedrijven het ondernemerschap eigenlijk nergens lijkt te lijden onder nieuwe of verzwaarde regelgeving. Moeten we duurzamer worden? Mooi, dan kunnen we ons daarmee onderscheiden: wij worden, als familiebedrijf dat de waarde duurzaamheid onderschrijft, het meest duurzame bedrijf in onze industrie!

Dat is volgens ons nou typisch het familiebedrijf: geen belemmering maar een uitdaging.

Praktische informatie

Datum:
Dinsdag 19 April 2023, vanaf 18.30 uur

Locatie:
Buitenplaats Amerongen
Restaurant Bentinck
Drostestraat 20
3958 BK Amerongen
E: info@kasteelamerongen.nl

Kasteel Amerongen is een kasteel in de uiterwaarden van de Nederrijn in de buurt van het Utrechtse dorp Amerongen.